Wat spreekt? Over de stem als funderende breuklijn tussen subject en Ander
De hallucinatie in de psychose, de stem van het geweten en de ‘plicht’ tot gehoorzaamheid, de stem van patiënt of burger en het recht op spreken, de muzikale betovering of de onweerstaanbare klank van een stem, de impact van stilte, het mutisme als symptoom of omgekeerd de klacht niet gehoord te worden, …: stemmen dus, in meervoud. Een vermenigvuldiging die het enigmatische van de stem, enkelvoud, niet kan wegmoffelen – wel integendeel. Het zet de vraag wat spreekt? op scherp, en daarmee de absolute vreemdheid die ervan uitgaat.
Klinisch is het vraagstuk van de stem daardoor alomtegenwoordig, wat ze niet minder ongrijpbaar maakt: de stem als onherroepelijke alteriteit van wat zich zegt, zo zal Lacan poneren. Hij promoveerde de stem tot één van de objecten a – naast het orale, het anale en het scopische object. Het toont de verbinding van de stem met het lijf en meer in het bijzonder met de gaten daarin, gaten waarin de drift zich nestelt en waarvan het oor het belangrijkste is – dixit Lacan. Met de verwijzing naar het (al dan niet derde) oor zitten we natuurlijk ook in het spoor van Theodor Reik, Lacans voorloper in deze thematiek.
De stem heeft niet alleen haar plek in de muziek, maar ook in de andere kunsten: denken we maar aan De schreeuw van de schilder Edvard Munch of aan de romans van zijn landgenoot Jon Fosse, die halsstarrig zoekt naar de stilte van de stem. Ook in de mythologie duikt ze op, via de nimf Echo, haar collega Eurydice, of de geduchte Sirenen. Wat de hedendaagse cultuur betreft kunnen we niet naast de alomtegenwoordigheid van de zogenaamde ‘oortjes’ kijken, of het populaire fenomeen van de podcast.
En toch blijft als refrein gonzen, ook in het klinisch werk: wat is een stem? Één vraag, vele antwoorden. Voor elk van ons. Kortom, in de woorden van Solal Rabinovitch: “La voix est une faille. Les voix la comble”. En toch weer niet.
Opgelet:
Op de folder vind je de juiste prijzen (60€, 50€ voor leden GPP, 10€ voor studenten -26 jaar). In de bevestigingsmail zal je nog ten onrechte de oude prijzen zien staan (50€, 40€, 10€). Gelieve het juiste bedrag over te maken.