De kliniek van het eten en de psychoanalyse

Vanaf het prille mensenleven en vanaf de vroege psychoanalytische theorie is eten geseksualiseerd. Orale lust leunt aan bij de levensnoodzakelijke lichaamsfunctie van voedselopname. De mond is een erogene zone en Freud doopt het eerste object, de moederborst tot oraal object.

De kliniek van het eten is een kliniek van het object. Er kan geweigerd en verzwolgen worden. Er kan een veel teveel zijn, een veel te weinig, er kunnen niet eetbare objecten gegeten worden, er kan helemaal niets gegeten worden, en zelfs hét niets is eetbaar.

In de kliniek van het eten krijgt het object, het niets dat dit is, voor Lacan een centrale plaats. Ook zijn theorievorming over behoefte, vraag en verlangen vormt een oriënterend instrument in deze klinische fenomenen. Denken we maar aan Freuds droom van de mooie beenhouwerin die vraagt haar hongerig verlangen niet in te willigen en het zo te bestendigen.

Maar voorbij de neurotische dialectiek doemt bij eetproblemen zeker ook de dimensie van het genot op. Zowel neurotische als psychotische patiënten zijn vaak hardnekkig gehecht aan hun eetsymptoom en stellen herhaaldelijk vragen, uitdagingen en limieten aan hun behandelaars. Hoe gaat die om met subjecten die schijnbaar onbevreesd de grens van leven en dood opzoeken?
Kan hij daarbij zijn eigen angsten de baas blijven? De kliniek van het eten is zeker ook een kliniek van de angst. Waar die soms lijkt te ontbreken bij de patiënt zelf, duikt de angst des te meer op in diens omgeving : bij de ouders, en dus ook bij de hulpverlener.

De kliniek van het eten verplicht, zoals steeds in de psychoanalyse, zeker ook de analyticus zichzelf te bevragen.