Wanneer leven acuut wordt. Hoe laveren van crisis naar urgentie?
Crisis: het is een woord dat onze maatschappij en onze tijd typeert. Altijd is er wel ergens sprake van een crisis: het milieu, de politiek, een twitterdispuut, … Het is ook een probleem van tijd op zich: een soort permanent crisisgevoel lijkt in een eeuwig nu de plak te zwaaien, waarbij het bijzonder moeilijk is om een tijdsperspectief te scheppen dat daaraan voorbij gaat.
Anders geformuleerd: wanneer leven acuut wordt… Het wekt geen verwondering dat we de weerslag daarvan voelen in ons klinisch werkveld, zowel langs de kant van de psychopathologie als langs de kant van de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg. Tegenover de suïcidale crisissen en de gewelddadige uitbarstingen staan de mobiele crisisteams en de urgentiepsychiatrie. De focus verschuift dus naar crisis en urgentie, met als paradox dat de moeilijkheden die zich aandienen vaak chronisch (en complex) blijken. De tijd op zijn kop dus.
In die zin toont het ook iets van onze omgang met de onmogelijkheid in een wereld van ogenschijnlijk onbegrensde mogelijkheden en van onze moeilijkheid om onzekerheid en onmacht een plaats te geven. Crisis roept immers in de eerste plaats nog altijd de idee op dat die moet beheerst worden: de illusie van almacht is dan niet veraf. In deze context is het dan ook raadzaam om niet zomaar mee te gaan in deze evolutie maar deze kritisch te bevragen. Hoewel dit een politieke dimensie kan hebben, is deze ondervraging in de eerste plaats een klinische noodzaak.
De vraag is dan ook: welke theoretische verfijningen kunnen we gebruiken om, gesteund op een analytische ethiek, een subject in crisis te ontvangen? Deze vraagstelling kan vele wegen opgaan. Is het vruchtbaar “urgentie” en “crisis” van elkaar te onderscheiden? Hoe verhouden Lacans concepten “passage à l’acte”, “acting out” en “émoi” (opschudding) zich tot elkaar? Is de notie van “evenwicht” of “stabiliteit” wel een pertinent oriëntatiepunt voor het denken over crisis? Hoe functioneert tijd voor een subject? …
De verschillende sprekers op deze studiedag willen dan ook deze conceptuele klinische handschoen opnemen.
Wim Galle